Pijnlijke of geïrriteerde vagina, oorzaken, aandoeningen en oplossingen

Een veel voorkomende oorzaak van een pijnlijke vulva zijn wondjes in de vagina die zijn ontstaan doordat er penetratie heeft plaats gevonden terwijl de vagina van de vrouw daar (nog) niet klaar voor was. 

Het lichaam en de vagina van een vrouw maakt zich klaar voor seks en penetratie als ze voldoende opgewonden is. De vagina gaat dan vocht aanmaken en de schaamlippen zwellen als een soort stootkussentjes op.
Als de vrouw niet opgewonden (genoeg) is maakt het lichaam zich niet klaar voor seks en is er onvoldoende vochtigheid en geen zwelling van de geslachtsorganen. De lichamelijke voorwaarden voor pijnloze gemeenschap ontbreken dan.
Als de penis (of een vinger) de vagina dan naar binnen gaat kan dit gaan schuren. Er ontstaan zo gemakkelijk kleine wondjes die een branderig gevoel of een pijnlijke vagina veroorzaken.
Als gevolg van deze pijnlijke ervaring kan een vrouw bij een volgende vrijpartij haar bekkenbodemspieren (onbewust) aanspannen waardoor er minder vocht wordt aangemaakt en de vagina-ingang smaller wordt. Hierdoor wordt de pijn versterkt.

Deze pijn (bij vrijen) noemt men "oppervlakkige dyspareunie". Meer over deze pijn bij en door vrijen, de oorzaken en de oplossingen kunt u hier lezen.

Mocht u in bovenstaande weinig herkennen,  dan kan het zijn dat u last heeft van een van onderstaande aandoeningen.
Wij adviseren bij klachten langs een huisarts, arts-seksuoloog of gynaecoloog te gaan om vast te stellen waar u precies last van heeft en om samen te kijken naar een geschikte behandeling.

Na de overgang wordt de vaginawand door hormonale veranderingen dunner, droger en kwetsbaarder. Door deze veranderingen neemt de elasticiteit en stevigheid van de vagina af, wordt de vagina droger en gevoeliger voor irritaties en infecties.

Na de overgang wordt de vagina tijdens opwinding echter niet minder vochtig dan voor de overgang. Omdat de vagina voor de overgang door de oestrogenen altijd wat vochtig was leverde het meestal geen problemen op om penetratie te hebben terwijl u nog niet volledig opgewonden was. Na de overgang kan dit wel voor klachten zorgen. Doordat de vagina in het algemeen minder vochtig is kan snelle penetratie, zonder voldoende lichamelijke opwinding, pijnklachten geven.

Mocht u na de overgang, ondanks voldoende opwinding en vochtigheid, last houden van branderigheid of jeuk dan is er sprake van atrofische vulvitis. Een glijmiddel kan uitkomst bieden. Ook zalf, tabletten of zetpillen met een lage dosering oestrogeen kunnen helpen.

Vulvodynie is een verzamelnaam voor chronische klachten aan de vulva zonder duidelijke oorzaak. Denk
aan een branderig gevoel, jeuk, irritatie of pijn. Soms zijn er ook huidafwijkingen.

Huidafwijkingen zoals eczeem en psoriasis kunnen op meerdere plaatsen op het lichaam voorkomen, ook op de vulva. Verder zijn er de volgende huidafwijkingen bij de vulva:
 

Allergie – jeuk
 

Een allergische reactie zorgt voor irritatie van de vulvahuid, dit zorgt voor jeuk en roodheid. Deze irritatie
kan komen door:

• Geparfumeerd of gekleurd toiletpapier.
• Zeep.
• Maandverband.
• Intiemsprays.
• Inlegkruisjes.

Koude kompressen helpen tegen vulva jeuk en crème of zalf tegen een geïrriteerde vulva. Nog beter is het om te achterhalen wat er voor irritatie zorgt en dit te vermijden. Probeer daarnaast zo min mogelijk te
krabben.

Lichen sclerosus – verandering van de huid
 

Vaak zorgt lichen sclerosus voor jeuk, soms is penetratie pijnlijk of onmogelijk. Bij lichen sclerosus wordt de vulvahuid wit, glanzend, dunner of juist dikker. Soms worden delen van de vulva kleiner, groter of
verdwijnen. Lichen sclerosus komt niet voor in de vagina, wel op de gehele vulva en rondom de anus.
Lichen sclerosus is niet te genezen, crème met bijnierschorshormonen (corticosteroïden) helpt tegen de jeuk.
Een vibrator kan helpen om de doorbloeding te stimuleren.

Omdat er 6% kans is dat lichen sclerosus overgaat in kanker is het nodig dat u onder controle blijft.
Krijgt u zweertjes of ontstaan er nieuwe verdikte gebieden in de vulva, stel uw gynaecoloog dan op de hoogte.
 

Vulvaire intra-epitheliale neoplasie (VIN) – wratten, zweertjes of zwellingen
 

Als er nieuw weefsel (wit, rozerood of bruin) ontstaat in de vulvahuid kan er sprake zijn van intra-epitheliale neoplasie. Soms zijn dit wratten, soms zweertjes, soms zwellingen. Dit kan gepaard gaan met jeuk of pijn. VIN kan een voorstadium van vulvakanker zijn, het is daarom belangrijk dat u onder controle blijft. De afwijkingen worden vaak met een laserbehandeling of operatie verwijderd.

De ziekte van Paget – rood-witte plekken met jeuk en branderigheid
 

Bij de ziekte van Paget heeft u rood-wit gemarmerde plekken op vulva, perineum of bij de anus. Vaak is er last van jeuk en branderigheid. Deze afwijkingen kunnen met een operatie verwijderd.
worden. Paget is een voorstadium van vulvakanker, daarom is controle van belang.
 

Bij Candida (de meest voorkomende schimmelinfectie) is de vulva rood, jeukend en scheidt de vagina korrelig wit af. Soms is er een branderig gevoel bij het plassen.

U kunt Candida oplopen als u uw vagina teveel gewassen heeft met zeep  of als een tampon te lang is ingehouden.
Ook kunt u Candida krijgen via seksueel contact.
U heeft een verhoogde kans op candida bij suikerziekte, zwangerschap en tijdens gebruik van antibiotica.

Candida kan goed worden behandeld met tabletten en/of crème. 

Genitale wratten zijn meestal wit en spits, soms donkerbruin. De wratten zorgen voor pijn, jeuk, een branderig gevoel of afscheiding. Naast de vulva kunnen genitale wratten aanwezig zijn bij de anus, in de vagina en op de baarmoedermond.

De wratten verdwijnen meestal spontaan, maar dit kan lang duren. Als u veel last heeft kunt u de wratten behandelen door een zalf of vloeistof op de wratten aan te brengen. Ook kunnen de wratten worden bevroren, weggebrand, weggesneden of behandeld met laserstralen. Er is ongeveer 50 procent kans dat de wratten weer terugkomen, doordat het virus in uw lichaam aanwezig blijft.

Bij PVD is de huid chronisch geïrriteerd, vaak zijn er rode plekjes en kloofjes te zien bij de vagina-ingang die pijnlijk zijn bij aanraking. Ook kunnen er drukpijnlijke plekje in de vulva voorkomen.
PVD zorgt voor een branderig gevoel bij iedere aanraking en soms voor jeuk. Vaak is er ook pijn na het vrijen, deze napijn kan dagen duren. Men spreekt van PVD als deze pijn minimaal 3 maanden aanhoudt.

Provoked vulvo dynia komt vooral voor bij vrouwen rond 25 jaar en vrouwen rond de menopauze. Het ontstaat vaak doordat men langdurig is blijven vrijen met pijnklachten of onvoldoende opwinding. 
Soms ontstaat PVD na een infectie van de vagina (bijvoorbeeld een schimmelinfectie), soms door een vervelende seksuele of fysieke ervaring. 

De huid bij de vagina-ingang geneest moeilijk, mede doordat deze relatief vochtig is. Vaak is er ook een te hoge spanning in de bekkenbodemspieren, wat genezing in de weg staat. Vrouwen met PVD krijgen meestal een pijnverbod om een negatieve spiraal te voorkomen.
Provoked vulvo dynia werd vroeger focale vulvitis of vestibulitissyndroom (VVS) genoemd.

Er is sprake van essentiële vulvodynie bij chronische pijn aan de vulva die ook buiten het vrijen aanwezig is en waarvoor geen lichamelijk oorzaak gevonden is. Deze klacht komt weinig voor en voornamelijk op oudere leeftijd.
Essentiële vulvodynie wordt meestal behandeld als een chronische pijnklacht in plaats van als seksuele klacht.

Een aantal Soa's zorgen voor klachten bij de vulva.
De bekendste is chlamydia. Deze wordt veroorzaakt door de chlamydia trachomatis bacterie. 
Mogelijke symptomen zijn:  afscheiding, irritatie en branderig gevoel bij het plassen, pijn tijdens en na het vrijen, pijn in de onderbuik, of abnormaal bloedverlies.
Chlamydia kan ook in de anus zitten en daar klachten veroorzaken, bijvoorbeeld jeuk of pijn bij de ontlasting.
Chlamydia is gemakkelijk te behandelen met een antibioticakuur.

Een herpesinfectie zorgt voor branderige blaasjes rond de ingang van uw vagina, anus of mond. Soms is er last van jeuk, pijn bij het plassen, rode plekjes, koorts of opgezette klieren.

Na ongeveer 3 weken verdwijnen de blaasjes. Er is geen behandeling die het virus onschadelijk maakt waardoor er regelmatig nieuwe blaasjes ontstaan. De klachten kunnen verminderd worden met zalf of tabletten.

Bij syfilis heeft u harde zweertjes die tot een centimeter groot kunnen zijn. Deze zweertjes kunnen in en rond uw vagina, anus en mond zitten maar doen meestal geen pijn.
Soms is er last van vlekjes op de hele huid, opgezette klieren, oogklachten of griepachtige klachten.
Ondanks dat de zweertjes en vlekjes na ongeveer 3 weken verdwijnen moet syfilis met antibiotica behandeld worden, anders treden er ernstigere klachten op.