Endometriose en seksualiteit

• 60 tot 80% van de vrouwen met endometriose ervaart diepe pijn bij penetratie.
• 69% van de vrouwen met endometriose ervaart pijn na het vrijen.
• 20% van de vrouwen met endometriose is zelfs niet meer seksueel actief.

1. Pijn aan baarmoeder bij diepe penetratie

Bij diepe penetratie stoot de penis vaak tegen de baarmoeder. Normaal gesproken geeft dit geen klachten.
Bij endometriose kan de baarmoeder echter gevoelig zijn en pijn doen op het moment dat de penis hier tegenaan stoot. 
 

• Een hulpmiddel is de Ohnut . Hiermee zorgt u dat penetratie minder diep wordt.
• Daarnaast kunt u kiezen voor standjes waarbij de penis minder diep komt.
• Wees creatief, als het niet op de ene manier wil probeer dan een andere manier. Zolang jullie het allebei fijn vinden kan alles.
   

2. Moeite om een goede houding te vinden

Sommige vrouwen met endometriose hebben door de verklevingen, pijn en of spierspanning last van stijfheid in de onderrug of buik.
 

Enkele Tips
 

1. Probeer uit welke houdingen nog wel mogelijk zijn.
2. Gebruik (stevige) kussens voor een comfortabele positie.
3. Neem van te voren een warm bad of doe iets anders om uw spieren te ontspannen en stijfheid te verminderen.
4. Gebruik een Liberator Kussen, bijvoorbeeld de Flip Ramp. Zo'n kussen is een hulpmiddel dat verschillende standjes gemakkelijk en comfortabeler maakt. > naar alle kussens
5. Gebruik een Cupids Couch, dit is een ergonomische elektrisch opblaasbare bank om standjes gemakkelijker uit te voeren.
6. Lees ook ons artikel Seks met rugpijn, tips en adviezen 

3. Afname van libido

Vermoeidheid komt veel voor bij vrouwen met endometriose. Door vermoeidheidsklachten ontbreekt vaak de tijd en energie om te vrijen. Langdurige vermoeidheid zorgt vaak voor een afname van het libido.
Uiteraard hoeft u niet altijd zin in seks te hebben. Veel vrouwen hebben een periode in hun leven waarin ze minder zin in seks hebben.

Veel vrouwen met endometriose slikken een anticonceptiepil om de endometriose te remmen. Een bijwerking die soms voorkomt bij de anticonceptiepil is afname van het libido. 
Sommige vrouwen met endometriose slikken nog sterkere hormonen om een tijdelijke overgang te creëren, ook hierbij wordt afname van het libido vaak gemeld. Ook sommige andere medicijnen zorgen voor een verminder verlangen. U kunt dit controleren op de lijst met seksuele bijwerkingen geneesmiddelen.

Bij sommige vrouwen met endometriose zijn de eierstokken verwijderd. Dit zorgt voor een sterke daling van testosteron en oestrogenen wat weer zorgt voor minder zin in seks. Ook kan het zijn dat u door de pijn het vrijen regelmatig moet onderbreken waar u teleurgesteld of gefrustreerd door raakt en waardoor u na een aantal keer steeds minder zin krijgt om te vrijen.

Door vermoeidheid en chronische gezondheidsklachten verschuift uw opwindingsdrempel. Hierdoor heeft u meer stimuli nodig voordat u opwinding voelt. Als uw libido langere tijd laag is is het soms nodig om weer bij het begin te beginnen, elkaar eerst weer opnieuw te leren ontdekken. Soms is het ook nodig om eerst aan de basis van de relatie te werken zodat de relatie weer goed is, daarna kunt u weer aan de seksualiteit werken.

Tips bij Afname Libido
 

• Overleg met de arts over mogelijke behandelingen tegen vermoeidheid. 

• Verdeel uw energie en vrij op momenten waarop u het minste last heeft van vermoeidheid. Houd eventueel een dagboek bij om dit moment te achterhalen.

• Slaap kort voor het vrijen of doe ontspanningsoefeningen.

• Laat uw partner het zware werk doen tijdens het vrijen.

• Gebruik een vibrator.
   
• Gebruik eventueel een Liberator kussen. Dit is een hulpmiddel dat verschillende standjes gemakkelijk maakt.
  U kunt ook kiezen voor een Cupids Couch, dit is een ergonomische elektrisch opblaasbare bank om standjes gemakkelijker uit te voeren.
   
• Lees het boek Kom als jezelf. Dit is een toegankelijk en humoristisch geschreven boek van seksuologe Emily Nagoski.  Op basis van wetenschappelijk onderzoek weerlegt ze fabels en legt ze uit hoe factoren als stress, vertrouwen, gemoedstoestand en lichaamsbeeld cruciaal zijn voor uw seksualiteit. Omdat seksualiteit voor iedere vrouw anders werkt leert u wat uw persoonlijke seksuele remmen en uw seksuele gaspedaal zijn zodat u een voor u optimale, plezierige en comfortabele seksualiteit ontdekt.
   
• Lees ook ons artikel 10 tips om het plezier in seksualiteit terug te vinden bij pijn bij het vrijen 
   
• Lees ook onze hulpgids bij een laag libido.
   
• Bij een langdurig laag libido kan het fijn zijn om ondersteuning van een seksuoloog te hebben.

4. Veranderd lichaamsbeeld

Veel vrouwen met endometriose ervaren hun lichaam als beschadigd, bijvoorbeeld na meerdere operaties of door aanhoudende vruchtbaarheidsproblemen. De ziekte kan onzekerheid over het eigen lichaam versterken. De zogenoemde endobelly (een opgezwollen buik door lucht in de darmen) kan ervoor zorgen dat u de neiging heeft uw buik te verbergen, zelfs voor uw partner.

Ook na een operatie kan uw lichaam anders aanvoelen, wat uw zelfbeeld beïnvloedt. Bovendien kunnen de vele medische onderzoeken ervoor zorgen dat het voelt alsof uw lichaam niet meer helemaal van uzelf is. Dit kan het moeilijk maken om u nog aantrekkelijk of sensueel te voelen. Sommige vrouwen sluiten hun emoties af om deze confrontatie te vermijden, maar onbedoeld kan dit ook leiden tot het onderdrukken van seksuele gevoelens.

Enkele Tips
 

• Praat erover met uw partner. Tips hiervoor vindt u hier., of gebruik de vragengenerator die hieronder staat.
• Neem de tijd om na een operatie te herstellen en te wennen aan uw veranderde lichaam.
• Neem de tijd om te wennen aan veranderingen die door medicijnen optreden.
• Probeer samen met een diëtist of u baat heeft bij het endometriosedieet of fodmapdieet om een endobelly te verminderen.
• Vertroetel uw lichaam om weer vertrouwd te worden met uw lichaam, denk aan een zelfmassage of ontspannend bad.
• Probeer voor uzelf onderscheid te maken tussen noodzakelijke aanraking (zoals onderzoeken en operaties), liefdevolle aanraking en seksuele aanraking.
• Zoek professionele hulp bij een seksuoloog of klinisch psycholoog.
   

Enkele Tips
 

• Focus niet op het orgasme maar op het genot. Moeten klaarkomen kan voor averechtse spanning zorgen. Fijne seks kan ook zonder orgasme. Samen intiem zijn is zoveel meer dan penetratie. Lees: Tips voor Opwindende Seks Zonder Penetratie
   
• Focus niet op de pijn maar op positieve sensaties. Door de focus op positieve sensaties zult u deze eerder voelen en de pijn minder snel opmerken.
   
• Voeg meer stimuli toe die u opwinden. Hierdoor kunt u het eerder beschreven rempedaal door pijn en ziekte omzeilen.
  Denk aan speeltjes zoals een vibrator of vibrerende brush.
   
• Ontdek wat u echt lekker vindt en vertel dit ook aan uw partner. Doe bijvoorbeeld streeloefeningen  van de Sensate Focus Therapie.
  Deze helpen om elkaar te leren prikkelen en om te genieten van elkaars aanraking en van seksualiteit. Het is fijn om hierbij een streelveer te integreren. Daarnaast helpen deze oefeningen om te communiceren over seks. Wat vind u plezierig en wat juist niet? En uw partner?
   
• Probeer te zoeken naar een vorm van seksualiteit waarbij u geen pijn of minder pijn ervaart.
   
• Zorg voor een zo fit en gezond mogelijk lichaam ook al is dat lastig bij een chronische ziekte. Zoek hier eventueel hulp bij.
   
• Zorg voor een voldoende ontspannen lichaam (inclusief de bekkenbodem) voordat u aan seks begint. Spanning en seks gaan namelijk slecht samen. Ontspanning is de basis voor samen genieten. Als u ontspant daalt uw hartslag en komt de seksuele opwinding op gang. Neem van te voren bijvoorbeeld een warme douche of bad, doe een ontspanningsoefening of begin met een massage. 
  Lees ook Oefeningen & Tips bij een Gespannen Bekkenbodem.
   
• Probeer te vrijen op momenten dat de pijn over het algemeen het minst erg is. Houd eventueel een dagboek bij om dit moment te achterhalen.
   
• Neem eventueel van te voren een pijnstiller.

6. Pijn bij orgasme (door samentrekken baarmoederspieren en of bekkenbodemspieren)

Bij een orgasme trekken de bekkenbodem- en baarmoederspieren ritmisch samen. Als er veel spanning in deze spieren aanwezig was kan het samentrekken voor kramp of pijn zorgen. Hoewel deze pijn meestal vanzelf verdwijnt kan de pijn erg vervelend zijn en voor een fikse domper zorgen.

Pijn aan de baarmoeder bij een orgasme komt ook voor bij andenomyose. Bij sommige vrouwen verdwijnt deze pijn na verwijdering van de baarmoeder. 
Bij sommige vrouwen met endometriose is de darm verkleefd aan de baarmoeder. Hierdoor kunnen de darmen pijn doen zodra de baarmoederspieren samentrekken. Als dit het geval is overleg dan met uw gynaecoloog wat u het beste kunt doen.

Wat u kunt proberen:
 

1. Zoek warmte zodra u pijn hebt, denk aan een warme kruik, warm bad of warme douche. Dit ontspant de spieren.
2. Adem bewust naar de buik zodra u pijn heeft. Dit werkt als een soort inwendige massage.
3. Probeer de de pijn weg te puffen.
4. Ga naar een bekkenbodemfysiotherapeut om het bekkengebied te leren ontspannen (zie ook verderop in dit artikel).
5. Overleg met de gynaecoloog als verklevingen de oorzaak zijn.
6. Neem eventueel van te voren een pijnstiller.
    

7. Pijn aan of bij de vaginawand door endometriosehaarden, verklevingen en meer spanning in het bekkengebied

Endometriose zit bij sommige vrouwen in de ruimte tussen de vagina en de endeldarm. Hierdoor kan de endometriose voor pijn zorgen, zeker als een endometiosehaard tegen de vaginawand zit of in de vaginawand gegroeid is. Mocht dit bij u het geval zijn overleg dan met uw gynaecoloog wat de beste oplossing is.

Ook kan buikpijn ervoor zorgen dat u uw spieren in het bekkengebied onbewust anders gaat gebruiken.
Hierdoor kunt u de bekkenbodemspieren onnodig vaak aanspannen of zelfs continu aanspannen. Dit kan weer voor allerlei klachten in de bekken, buik en onderrug zorgen. Lees meer over het belang van de bekkenbodem in ons artikel Goede bekkenbodem helpt tegen pijn bij vrijen.

Enkele Tips
 

1. Ga naar een bekkenbodemfysiotherapeut om het bekkengebied te leren ontspannen (zie ook verderop in dit artikel).
2. Probeer Lidocaïne gel, zalf, crème of pleisters. Lidocaïne maakt de huid gevoelloos en helpt soms ook bij zenuwpijn. Lidocaïne kunt u aanbrengen op de huid zodra u last heeft van een branderig gevoel of pijn. Breng het alleen aan op een intacte huid, dus niet op wondjes. De crème en zalf zijn zonder recept verkrijgbaar voor de pleisters en gel heeft u een recept nodig.
3. Voor sommige vrouwen helpt het om Lidocaïne gel in te brengen. Ongeveer een half uur voordat u seks heeft. De penis van uw partner wordt daar trouwens niet slap van.
4. Luister goed naar uw lichaam. Als iets pijnlijk of niet goed voelt, stop er dan mee.

8. Vrijen met een stoma

Na een endometiose-operatie is soms een stoma nodig. Mensen schamen zich vaak voor hun stoma waardoor het de zin in seks kan verminderen. Ook kan het zijn dat uw partner even moet wennen of bezorgd is of alles wel goed gaat tijdens het vrijen. Een goed aangebracht opvangzakje geeft gelukkig geen problemen tijdens het vrijen, ongeacht de gekozen houding.

Enkele Tips
 

• Praat er over met uw partner. Lees ook ons artikel praten over seks en Hulp bij praten over seks bij lichamelijke veranderingen
• Koop lingerie voor mensen met een stoma.
• Vervang het opvangzakje voor het vrijen. Er is ook mini-opvangmateriaal.
• Gebruik eventueel een speciaal beschermhoesje met een zachte stof of bedek de stoma op een andere manier.
   

• Lotgenotencontact: Door lotgenotencontact merkt u dat u niet de enige vrouw bent met seksuele klachten door endometriose. Het kan fijn zijn om ervaringen en tips uit te wisselen. De endometriosestichting (https://www.endometriose.nl) organiseert regelmatig (online) ontmoetingen, vaak rondom een thema. Ook is er een Facebookgroep van de endometriose stichting daarin kunt u vragen stellen en ervaringen delen https://www.facebook.com/groups/endometrioselotgenoten/
   
• Lees Seks! – een leven lang plezier. Gebrek aan kennis over het eigen lijf, hoe seks werkt, mythes en ideeën over wat normaal is staan seksueel plezier vaak in de weg. Om van seks te kunnen genieten moet duidelijk zijn wat u en uw partner nodig hebben om opgewonden te worden en zin te krijgen. U moet kunnen en durven aangeven wat u wel en niet wilt.
  Seks is een makkelijk leesbaar basisboek met uitleg over alle aspecten die met seksualiteit te maken
  hebben. Dit boek geeft heldere uitleg over seksualiteit en seksuele ontwikkeling. Dit maakt dat u uw eigen seksualiteit beter begrijpt. Er wordt uitgebreid ingegaan op de anatomie van de geslachtsorganen, maar ook op andere lichamelijke aspecten van seksualiteit zoals de huid en hormonen. Ook is er uitleg over seksuele opwinding en alle fases waaruit de seksuele responscyclus bestaat. Daarnaast is er informatie over zowel lust
  als liefde en geven de schrijvers tips om te praten over seks.
   
• Volg een zelfmassagecursus: Zelfmassage leert u om uw bekkengebied soepel en ontspannen te maken. U leert de spanning in uw vulva en vagina weg te masseren. Ook helpt zelfmassage om u meer bewust te worden van uw bekkengebied. Soms is dit deel van ons lijf in slaap gevallen. Door zelfmassage maakt u het bekkengebied wakker en komt u er weer mee in contact. Tevens helpt zelfmassage om te ontdekken welke aanrakingen en plekjes u fijn vindt en maakt het u ontvankelijker voor seksueel genot.
  De meeste zelfmassagecursussen hebben een uitwendig en inwendig deel, maar u kunt natuurlijk ook alleen uitwendig masseren.
   
• Gebruik glijmiddel en lanettecrème: Door spanning in het bekkenbodemgebied kan het zijn dat de vochtkliertjes belemmerd worden waardoor u tijdens opwinding onvoldoende vochtig wordt. Glijmiddel kan de huid beschermen en zorgen voor voldoende vochtigheid. Voor meer informatie over verschillende glijmiddelen zie https://www.depaarsekeizerin.nl/ideeen-inspiratie/beste-glijmiddel . Glijmiddel beschermt de huid door ervoor te zorgen dat er niet teveel wrijving ontstaat.
  Lanettecrème zorgt er voor dat de huid heelt (als dit nodig is), hiervoor moet het wel dagelijks gebruikt worden.
   
• Lees de folder seksualiteit en chronische ziekte. 
   
• Lees ons artikel 10 tips om het plezier in seksualiteit terug te vinden bij pijn bij het vrijen.
   
• Ga naar alle hulpmiddelen voor fijne seks bij ons in de winkel
   

Als bovenstaande onvoldoende helpt of als u graag een steuntje in de rug heeft zoek dan hulp.

Gynaecoloog

Bij endometriose is een gynaecoloog met als specialisatie endometriose vaak het eerste aanspreekpunt.
Hoewel niet iedere gynaecoloog even gemakkelijk over seksualiteit praat zijn er zeker endometriose specialisten die u goed kunnen helpen bij seksuele klachten door endometriose. Indien u nu nog behandeld wordt via de huisarts raden we u aan om een verwijzing naar een gynaecoloog met specialisatie endometriose te vragen omdat zij meer specialistische kennis hebben over endometrioseklachten en seksuele klachten.

Seksuoloog

Negatieve ervaringen, remmende gedachten, spanning, stress, angst, vermoeidheid en pijnklachten kunnen het ontstaan van seksuele opwinding flink in de weg zitten. Vaak zijn deze moeilijk zelf op te lossen. Komt u er niet uit? Zoek dan hulp bij een seksuoloog.

Seksuoloog is een vrijgevestigd beroep, dit betekend dat iedereen (ook mensen zonder scholing) zich seksuoloog kan noemen. Gelukkig kunnen behandelaars die de tweejarige opleiding seksuologie gevolgd hebben zich registreren bij de Nederlandse Wetenschappelijke Vereniging voor Seksuologie (NVVS).
Door deze registratie weet u dat deze behandelaars voldoende scholing hebben en zich moeten houden aan de beroepscode NVVS voor een zorgvuldige behandeling en bejegening van patiënten. Dit wil niet zeggen dat seksuologen die er voor kiezen zich niet bij de NVVS aan te sluiten geen kundige seksuologen zijn, maar daar is geen toezicht op.

Verschil arts-seksuoloog en psycholoog-seksuoloog

Artsen, psychologen, psychotherapeuten en psychiaters kunnen de opleiding seksuologie volgen. Door gemengde groepen tijdens de opleiding is de kennis van alle seksuologen aan het einde van de opleiding redelijk gelijk, maar de aanpak kan onderling verschillen. Arts-seksuologen mogen lichamelijk behandelen en lichamelijk onderzoek doen, andere seksuologen niet.

Polikliniek seksuologie

Academische ziekenhuizen hebben een polikliniek seksuologie. Hier werken artsen en seksuologen samen. Ook is er meer ervaring met de combinatie seksualiteit en gezondheidsklachten dan bij een seksuoloog.
Indien het voor u mogelijk is om naar een polikliniek seksuologie te gaan dan raden we dat ten zeerste aan omdat dan alle aspecten tegelijk bekeken/ behandeld kunnen worden.

Intake

Bij de eerste afspraak zal de seksuoloog verschillende vragen stellen om inzicht te krijgen in uw klachten.
Denk aan vragen over:

• De klacht.
• Persoonlijke situatie (gezin en werk).
• Huidige relatie en eerdere relaties.
• Uw seksuele ontwikkeling.
• Eerdere positieve en negatieve seksuele ervaringen.
• Welke “opvoedingsboodschappen over seksualiteit” u meekreeg van ouders, school of omgeving.
• Lichamelijke gezondheid en psychisch welbevinden.
• Vermogen tot ontspannen
• Eerdere behandelingen.

Na de intake volgt een behandelplan. Er wordt meestal in overleg besloten welke vorm van therapie het beste resultaat zal opleveren.

Verschillende behandelingen

Veel seksuologen gebruiken een zogenaamde vierhoeksbenadering waarbij ze kijken naar:

• De fysieke kant.
• De psychische kant.
• De relationele kant.
• De seks zelf.

Denk hierbij aan de volgende onderdelen.

• Bespreken van negatieve en remmende gedachten over seksualiteit en deze ombuigen naar iets positiefs.
• Gesprekken over huidig seksleven. Bent u tevreden met uw huidige seksleven, hebt u plezier?
• Gesprekken over seks in het algemeen.
• Gesprekken over uw kijk op uw lichaam.
• Praten over uw gehele gevoelsleven.
• Bespreken van uw huidige relatie en eventuele relatieproblemen.
• De dynamiek tussen u en uw partner, wat zijn voor jullie individueel belangrijke aspecten binnen de relatie.
• Op relationeel vlak, bij intimiteit en seksualiteit kijken of er iets prettiger kan en kijken hoe de relatie ondersteunend kan werken om problemen op te lossen.
• Uitleg over seksuele opwinding.
• Tips voor seksuele beleving individueel en met partner.
• Tips om libido te verhogen.
• Uitleg over anatomie en werking van geslachtsorganen.
• Leren genuanceerder te voelen (minder alert zijn op pijn).
• Zorgen voor voldoende ontspanning.

Hier kan uw partner ook bij betrokken worden.

Kosten en behandelduur

U kunt zonder verwijzing terecht bij de meeste seksuologen. Seksuologen die bij de polikliniek seksuologie werken en seksuologen die onder de afdeling gynaecologie vallen worden uit de basisverzekering vergoed, hiervoor hebt u wel een verwijzing nodig.
Voor een overzicht zie https://www.nvvs.info/clienten/vergoedingen.
Daarnaast zijn er veel seksuologen die ook andere registraties en specialismen hebben waardoor u aanspraak kan maken op vergoeding. Bespreek dit van te voren met de behandelaar.
 

Bekkenfysiotherapeut

Een bekkenfysiotherapeut kijkt hoe de verschillende functies in het buik en bekkengebied weer geoptimaliseerd kunnen worden, denk aan goede plas en poep houding, ontspannen bekkenbodem wanneer nodig, goede ademhaling zodat de organen gemasseerd worden, soepel maken bekkengebied en op de juiste manier leren bewegen.

De bekkenfysiotherapeut maakt u door middel van oefeningen en uitleg bewust van uw onderlichaam en de spierspanning van uw bekkenbodem zodat de bekkenbodemfunctie zich kan herstellen. U leert de spieren van de bekkenbodem te ontspannen en controleren. Ook krijgt u uitleg over de werking van bekkenbodemspieren en lichamelijke veranderingen tijdens seksuele opwinding.
Bekkenfysiotherapeuten hebben geen scholing gehad in seksuele klachten, tenzij ze hier later aanvullende scholing voor volgen. Wij adviseren daarom een bekkenfysiotherapeut met extra scholing te zoeken op het gebied van seksualiteit en of pijn.

Intake

Bij de eerste afspraak zal de bekkenfysiotherapeut vragen stellen om inzicht te krijgen in de klachten en uit te sluiten dat er geen andere aandoeningen zijn. Verwacht vragen zoals:

• Welke klachten zijn er precies?
• Wanneer zijn deze klachten ontstaan?
• Wanneer hebt u er last van?
• Hoe is de stoelgang?

Sommige bekkenfysiotherapeuten doen tijdens de intake ook een lichamelijk onderzoek, anderen op een later moment. Als u in het verleden te maken hebt gehad met seksueel misbruik zal hier tijdens het onderzoek en de behandeling rekening mee gehouden worden.
Na de intake bepaalt u samen met de therapeut een hulpvraag en behandeldoel.

Lichamelijk onderzoek

Alleen geregistreerde bekkenfysiotherapeuten en artsen mogen lichamelijk onderzoek doen. Gewone fysiotherapeuten en bekkenoefentherapeuten mogen dit niet. Elke bekkenfysiotherapeut staat ingeschreven in het kwaliteitsregister van het KNGF of Keurmerk fysiotherapie.

Het lichamelijke onderzoek kan zowel inwendig als uitwendig en is anders dan het onderzoek van een huisarts of gynaecoloog. De bekkenfysiotherapeut kijkt vooral naar het functioneren van bekken, bekkenbanden en bekkenbodem. Hierbij controleert ze spierspanning (eventueel met behulp van een speciale ballon), spierfunctie en kijkt ze naar lichamelijke problemen (bijvoorbeeld pijnlijke plekjes).

Omdat bekkenklachten kunnen ontstaan door een te hoge of lage buikdruk (de druk die heerst in de buikholte) wordt deze vaak ook onderzocht. De buikdruk wordt geregeld door buikspieren, middenrif en bekkenbodem samen.

De behandeling

Afhankelijk van klachten, hulpvraag en behandeldoel bestaat de behandeling uit een aantal van
onderstaande opties:

1.  Ontspanningsoefeningen.
2. Ademhalingsoefeningen, eventueel in combinatie met het aan en ontspannen van bekkenbodem.
3. Bewustwordingsoefeningen, deze maken u bewust van spanning in de bekkenbodemspieren.
4. Het aanspannen en ontspannen van bekkenbodemspieren. Hierdoor kunt u de bekkenbodem bewust aan- en ontspannen en krijgt u controle over deze spieren.
5. Massage door de bekkenfysiotherapeut om spieren wat op te rekken en daardoor te ontspannen.
6. Zelfmassage, eventueel met behulp van een fitnessbal om spieren losser te maken.
7. Myofeedback/biofeedback om spanning te meten. U ziet de spanning op een beeldscherm en ziet daardoor wat er gebeurd als u denkt dat u ontspant (soms is er dan nog heel veel spanning).
8. Oefeningen om spieren in buik, rug of bekken te trainen.

Daarnaast krijgt u uitleg over:

• Anatomie en fysiologie van seks (wat er lichamelijk verandert tijdens seksuele opwinding).
• Wat er lichamelijk nodig is voor plezierige seks.
• De werking van bekkenbodemspieren.
• Goede toilethouding en geschikte houdingen tijdens gemeenschap.

Tussen de behandelingen door is er thuis tijd nodig om zelf te oefenen.

Bekkenfysiotherapeuten met extra seksuele scholing

Het is voor bekkenfysiotherapeuten mogelijk extra scholing op seksueel vlak te volgen met de post-hbo opleiding seksuologie.
Hierna kunnen therapeuten de aantekening seksuologie bij de NVVS aanvragen. Therapeuten met deze opleiding hebben basiskennis over seksuologische problemen en kunnen daardoor beter adviseren, verhelderen en doorverwijzen. Bekkenfysiotherapeuten met deze opleiding hebben een uitgebreidere aanpak dan andere bekkenfysiotherapeuten al kan dit onderling nog verschillen.

Daarnaast kunnen bekkenfysiotherapeuten de opleiding consulent seksuele gezondheid volgen. Deze opleiding is uitgebreider dan de opleiding seksuologie. Consulenten kunnen in gaan op de lichamelijke en psychosociale aspecten van seksualiteit. Een consulent seksuele gezondheid kan helpen wanneer de stap naar een seksuoloog te groot of niet nodig is. Als er psychische of relationele problemen meespelen die nog onvoldoende in kaart zijn gebracht, kan een consulent deze niet diagnosticeren of behandelen.
Kijk op https://www.nvvs.info/clienten/zoek-een-seksuoloog voor bekkenfysiotherapeuten met aantekening seksuologie of de opleiding consulent seksuele gezondheid. Helaas staan veel bekkenfysiotherapeuten met extra seksuologische scholing niet in dit overzicht doordat voor registratie betaald moet worden.

Verwijzingen en kosten

U kunt zonder verwijzing terecht bij een bekkenfysiotherapeut. Bij een aanvullende verzekering met fysiotherapie krijgt u bekkenfysiotherapie vergoed. Als uw verzekering geen contract heeft met de bekkenfysiotherapeut kan het zijn dat u moet bijbetalen.

 

 Tijdens de overgang stopt de groei en de afstoting van het weefsel, zowel binnen als buiten de baarmoeder.
Het zit er nog wel, maar geeft meestal geen klachten meer. De endometriose is dan tot rust gekomen.

Bronnen, meer informatie en hulp
 

• Endometriose Stichting
• Rutgers - Seksualiteit en ziekte
• Lidocaïne en pijnstilling
   

Geschreven door Willianne van Hemert